«بچه مهندس» قصه‌ای برای چند نسل

مجموعه تلویزیونی «بچه مهندس» روی آنتن شبکه آی‌فیلم رفت و فصل آخر آن، این شب‌ها در حال پخش است. به همین بهانه در یادداشتی که در پی می‌آید به این سریال پرداخته‌ایم.

«بچه مهندس» قصه‌ای برای چند نسل

سریال «بچه مهندس» یکی از مهم‌ترین و بحث‌برانگیزترین تولیدات تلویزیون در دهه اخیر است. مجموعه‌ای که در چهار فصل ساخته شد و توانست مخاطبان فراوانی را پای گیرنده‌های تلویزیون بنشاند. قصه‌ای که از یک پرورشگاه آغاز می‌شود و تا سال‌های بلوغ و تلاش برای موفقیت ادامه می‌یابد؛ قصه‌ای که هم رگه‌های ملودرام دارد، هم سویه‌های اجتماعی و هم لحظاتی از امید و انگیزه.

این سریال نخستین بار در ماه رمضان ۱۳۹۷ از شبکه دو سیما پخش شد و با استقبال گسترده مخاطبان روبرو شد. تهیه‌کنندگی اثر بر عهده سعید سعدی بود؛ نویسندگی فصل نخست را سجاد ابوالحسنی بر عهده داشت و از فصل دوم به بعد حسن وارسته جای او را گرفت. سه فصل اول توسط علی غفاری کارگردانی شد و فصل چهارم به کارگردانی احمد کاوری به تولید رسید. پخش متوالی چهار فصل در بازه‌ای سه‌ساله، «بچه مهندس» را به یکی از مجموعه‌های پرمخاطب تلویزیون بدل کرد.

داستان «بچه مهندس» از نوزادی به نام جواد جوادی آغاز می‌شود؛ نوزادی که پدرش قصد داشت او را برای قمار بفروشد اما پس از مشاجره‌ای خانوادگی، مادر مجبور می‌شود فرزندش را به پرورشگاه بسپارد. همین نقطه آغازین، فضایی پرکشمکش و دراماتیک را بنا می‌گذارد. جواد در پرورشگاه بزرگ می‌شود و در سه فاز کودکی، نوجوانی و جوانی، مسیر پر فراز و نشیب زندگی‌اش روایت می‌شود.

انتخاب لوکیشن پرورشگاه و تمرکز بر سرنوشت یک کودک بی‌سرپرست، یکی از نقاط قوت سریال است. کمتر سریالی در تلویزیون ایران تا این حد به جزئیات زندگی بچه‌های پرورشگاه پرداخته است. از همان قسمت‌های نخست، مخاطب با دنیای متفاوت این کودکان آشنا می‌شود؛ با معلمان، مدیران و مراقب‌هایی که هر کدام نگاه خاص خود را به این بچه‌ها دارند و با کودکانی که هر کدام آرزوها و مشکلات خاص خودشان را به نمایش می‌گذارند.

شخصیت‌پردازی و بازیگری

شخصیت جواد جوادی ستون اصلی روایت است. از کودکی تا بزرگسالی، این شخصیت با چهره بازیگران مختلف به تصویر کشیده می‌شود، اما پیوستگی داستان باعث می‌شود که مخاطب همیشه با او همراه بماند. جواد نمادی از تلاش، پشتکار و امید است؛ شخصیتی که از هیچ نقطه‌ای آغاز می‌کند و به‌تدریج به جایگاهی می‌رسد که بتواند رؤیای مهندس شدن را محقق کند.

در کنار جواد، شخصیت‌های فرعی نقش مهمی در جذابیت سریال دارند. از هم‌کلاسی‌ها و دوستان او گرفته تا مدیر پرورشگاه، مربیان و خانواده‌هایی که در مسیر زندگی‌اش قرار می‌گیرند. یکی از نکات ویژه سریال نمایش رابطه دوستی میان یک دختر و پسر نوجوان است؛ موضوعی که برای نخستین بار در قالبی تلویزیونی در ایران به نمایش درآمد و همین مسئله بازتاب گسترده‌ای در رسانه‌ها و میان مخاطبان داشت.

از فصل اول تا چهارم؛ تفاوت‌ها و شباهت‌ها

فصل نخست «بچه مهندس» با تمرکز بر دوران کودکی جواد، رنگ و بویی نوستالژیک و دراماتیک داشت. این فصل بیش از هر چیز بر محیط پرورشگاه و زندگی روزمره کودکان متمرکز بود و با قصه‌های کوتاه و اپیزودیک، فضای تازه‌ای را برای مخاطب ایجاد می‌کرد.

فصل دوم، روایت نوجوانی جواد را دربر گرفت؛ فضایی که ترکیبی از روابط اجتماعی، دوستی‌ها و بحران‌های نوجوانی بود. همین فصل بود که بیش از همه بر جنبه‌های احساسی و عاشقانه ماجرا تأکید داشت و مخاطبان جوان را به خود جذب کرد.

فصل سوم، مسیر ورود جواد به دانشگاه و تلاش‌های او برای آینده‌ای بهتر را نشان داد. این فصل ریتمی سریع‌تر داشت و به موضوعات روز جامعه نزدیک‌تر شد؛ از جمله دغدغه‌های تحصیلی، اشتغال و چالش‌های جوانان در مسیر پیشرفت.

اما فصل چهارم که با تغییر کارگردان همراه شد، واکنش‌های متفاوتی را برانگیخت. برخی مخاطبان معتقد بودند که تغییر در تیم خلاقه و فاصله گرفتن از حال‌وهوای سه فصل نخست باعث افت کیفی شده است. با این حال، همچنان بخش قابل توجهی از بینندگان همراه سریال ماندند و سرنوشت جواد جوادی را دنبال کردند.

نقاط قوت و ضعف

بر اساس مجموعه‌ای از نظرات، بازخوردها و دیدگاه‌های متنوعی که از سوی مخاطبان و بینندگان شبکه آی‌فیلم درباره سریال «بچه مهندس» دریافت شده، می‌توان تصویری روشن‌تر از نقاط قوت و جنبه‌های مثبت این مجموعه، همچنین کاستی‌ها و ضعف‌هایی که در طول چهار فصل آن مورد توجه قرار گرفته، ترسیم و فهرست کرد.

نقاط قوت:

• -  پرداختن به موضوع پرورشگاه و زندگی کودکان بی‌سرپرست
• -  شخصیت‌پردازی محوری جواد جوادی به‌عنوان نماد تلاش و امید
• -  نمایش رابطه دوستانه نوجوانان، که برای تلویزیون ایران تجربه‌ای تازه بود
• -  بازی‌های باورپذیر و انتخاب درست بازیگران در سه فاز سنی
• -  پیوستگی قصه در چهار فصل و ایجاد همراهی بلندمدت با مخاطب

نقاط ضعف:

• -  طولانی شدن برخی داستانک‌ها و افت ریتم در قسمت‌هایی از فصل دوم و سوم
• -  تغییر نویسنده و کارگردان که باعث ناهمگونی در لحن و روایت شد
• -  پایان‌بندی‌ (که به‌زعم مخاطبان می‌توانست قوی‌تر و منطقی‌تر باشد)

بازخورد اجتماعی و رسانه‌ای

«بچه مهندس» به‌سرعت به یکی از سریال‌های پرمخاطب تلویزیون بدل شد. پخش آن در ماه رمضان به دیده شدن بیشتر سریال کمک کرد و شخصیت جواد جوادی به یک چهره آشنا در میان خانواده‌های ایرانی تبدیل شد. بسیاری از مخاطبان از فضای امیدبخش و پیام‌های اخلاقی و انگیزشی سریال استقبال کردند. در مقابل، برخی هم معتقد بودند که پرداخت سریال به مشکلات اجتماعی می‌توانست عمیق‌تر و واقع‌گرایانه‌تر باشد.

در هر حال، حضور مداوم «بچه مهندس» در جدول پخش تلویزیون طی چند سال متوالی و تبدیل شدن آن به سوژه بحث در رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی، نشان‌دهنده تأثیرگذاری گسترده این مجموعه است.

میراث «بچه مهندس»

«بچه مهندس» صرفاً یک ملودرام خانوادگی نیست؛ این سریال نماینده نسلی از بچه‌هاست که در پرورشگاه‌ها بزرگ می‌شوند و کمتر در قاب تلویزیون دیده شده‌اند. همچنین، این سریال با روایت چند مرحله‌ای از کودکی تا بزرگسالی، موفق شد مخاطب را سال‌ها با شخصیت اصلی همراه کند و در نتیجه این موضوع، نوعی پیوند عاطفی میان تماشاگر و قهرمان قصه ایجاد شود.

اگرچه برخی ضعف‌ها در روایت و تغییر تیم سازنده باعث شده کیفیت فصل‌ها یکدست نباشد، اما در مجموع می‌توان گفت «بچه مهندس» یکی از تجربه‌های موفق و اثرگذار تلویزیون ایران در دهه نود محسوب می‌شود؛ تجربه‌ای که نشان می‌دهد هنوز هم می‌توان با قصه‌ای ساده اما صمیمی، مخاطب گسترده‌ای جذب کرد و حرف‌های مهمی درباره خانواده، جامعه و آینده زد.

(به قلم سیاوش میرزایی برای وب‌سایت آی‌فیلم)

بیشتر بخوانید:

بازخوانی یک اثر کلاسیک تلویزیونی

رضا داوودنژاد؛ زندگی، نقش‌ها و خاطره‌ها

نگاهی به «زیر آسمان شهر»؛ آپارتمانی که لبخند ساخت